ثبت دامنه های اینترنتی به همه زبان ها ممکن شد

پس از سال ها مشاجره و کشمکش بر سر آزادی اینترنت و برخورداری همه کشورهای جهان از حقوق مساوی در فضای مجازی، در جلسه ماه گذشته سازمان ثبت نام ها و شماره های اینترنتی موسوم به آیکان(ICANN) در سئول، سرنوشت نهایی استفاده از زبان های غیرلاتین برای خلق دامنه ها و آدرس های اینترنتی غیرانگلیسی در سراسر جهان تعیین شد و دنیای اینترنت در آستانه یکی از بزرگ ترین تحولات خود طی ۴۰ سال فعالیتش قرار گرفت.

در این جلسه درباره مختلفی تصمیم گیری شد که مهم ترین آن ها، تایید استفاده از زبان های غیرانگلیسی و تشکیل دامنه .post بود. در نخستین مصوبه خود این جلسه، شرکت جهانی پست و آیکان به توافقی مهم دست یافتند که بر اساس آن، دامنه post. برای سایت های سازمان های پست در تمام کشورها ارائه شد. به گفته اتحادیه جهانی پست وابسته به سازمان ملل متحد که همکاری و توسعه جهانی در بخش پست را سازماندهی می کند، توافق بر سر نام دامنه .post پس از تصویب در شورای مدیریت آیکان، منجر به نوآوری های گسترده جهانی در بخش خدمات پستی خواهد شد و میان سرویس های پستی در سطح فیزیکی و الکترونیکی پیوند برقرار خواهد کرد. این پسوند اینترنتی جدید به اپراتورهایی مانند سایت های ارائه دهنده خدمات الکترونیک شرکت های پست در کشورها اجازه می دهد خدمات الکترونیکی را با کنترل بیشتر توسعه دهند و مشتریان نیز بتوانند پیام های الکترونیک را از یک منبع قابل اطمینان و کنترل شده دریافت کنند.

اما در کنار تصویب راه اندازی این دامنه اینترنتی، مصوبه مهم تری در این جلسه کاری به مرحله اجرا رسید که به گفته بسیاری از کارشناسان، می تواند بزرگترین تحول در دنیای اینترنت محسوب شود. این اتفاق همان صدور اجازه برای استفاده از حروف غیرلاتین در دامنه ها و آدرس های اینترنتی بود که با تغییر زبان آدرس ها به زبان های عربی، کره ای، ژاپنی، یونانی یا فارسی امکان استفاده از اینترنت برای افراد بیشتری در سراسر جهان را فراهم کرد.

طبق آمارهای منتشر شده، در حال حاضر حدود ۶/۱ میلیارد کاربر اینترنتی در دنیا وجود دارند که بیش از نیمی از آن ها به زبان هایی با حروف غیرلاتین حرف می زنند و همین مساله موجب شده که استفاده آن ها از خدمات اینترنتی محدود شود و میزان بهره وری شان از فضای مجازی کاهش یابد. این تغییر علاوه بر این که برای این تعداد از کاربران غیرلاتین اینترنت مفید خواهد بود، با توجه به ادامه رشد صعودی این شبکه جهانی برای حجم عظیم کاربران آینده اینترنت نیز فواید بسیاری خواهد داشت.

به گفته سازمان غیرانتفاعی و غیردولتی آیکان، دامنه های جدید به صورت کاملا غیرلاتین نوشته می شوند و برای هر زبان صرفا یک پسوند در نظر گرفته شده است. طبق قانون به تصویب رسیده، کشورها از ۱۶ نوامبر درخواست خود برای ثبت پسوند مورد نظر اینترنتی را که باید بین ۲ تا ۶۰ کاراکتر باشد، ارائه دادند. طرح جدید سازمان آیکان با راه اندازی دامنه جدیدی به زبان مصری آغاز به کار کرده است. مصر بر اساس این طرح به عنوان نخستین کشور دامنه اینترنتی جدیدی را به زبان عربی ثبت کرد. راد بکستورم(Rod Beckstrom)، مدیرعامل آیکان طی بیانیه ای در شرم الشیخ مصر اعلام کرد: «نخستین کشورهایی که در جریان ثبت دامنه های اینترنتی به زبان های غیرلاتین حضور می یابند، نیاز به ثبت اطلاعات دقیق و مهم در سیستم ثبت دامنه های اینترنتی ندارند و فقط به دسترسی بیشتر میلیاردها کاربر غیرلاتین در دنیا به اینترنت کمک می کنند تا در زندگی روزانه خود بتوانند بیش از گذشته از اینترنت استفاده کنند». انتظار می رود طی روزهای آینده هزاران دامنه اینترنتی به زبان های غیرلاتین ثبت شده و توسط کاربران اینترنت مورد استفاده قرار گیرد. دامنه ثبت شده توسط مصر به زبان عربی نام همین کشور یعنی کلمه مصر است. البته برخی منتقدان نیز می گویند این اقدام دسترسی کاربران در سطح جهان به این وب سایت ها را مشکل می کند، زیرا همگان به صفحه کلیدهایی که قادر به تایپ اسامی دامنه فارسی، عربی، روسی، چینی و .... مجهز باشد، دسترسی ندارند. با این حال، آیکان بر اجرای این تصمیم اصرار دارد و مسؤولان این نهاد در انتظار افزوده شدن میلیارد ها کاربر دیگر به جمع فعالان فضای مجازی هستند.

بکستورم خاطرنشان ساخت که این سازمان تاکنون شش تقاضا از سراسر جهان برای سه زبان مختلف دریافت کرده است که البته آیکان نمی تواند نام متقاضیان را اعلام کند؛ اما مصر و روسیه پیش از این به طور علنی تقاضا برای ثبت نام دامنه کشور خود به زبان های عربی و سیریل را اعلام کرده بودند.

این گونه به نظر می رسد که بیشترین تعداد آدرس های غیرلاتین اینترنتی به چینی ها و اعراب تعلق داشته باشد و پس از آن روس ها بیشترین درخواست را ارائه کنند. اما در این زمینه ایران نیز می تواند تعداد زیادی از دامنه های غیرلاتین را به تصویب برساند، زیرا گفته می شود که ایران از جمله کشورهای پیشنهاد دهنده برای استفاده از نام دامنه های غیرلاتین بوده است. البته بسیاری از فعالان اینترنتی معتقدند که استفاده از نام دامنه های غیرلاتین تاثیری روی دامنه های ایرانی نخواهد داشت، زیرا این مساله تنها مربوط به کشور ما نمی شود، یک مساله کاملا جهانی است و به جز ایران، کشورهای دیگری نیز وجود دارند که از زبانی غیرلاتین استفاده می کنند.

● ایران و ثبت دامنه های غیرلاتین

ثبت دامنه اینترنتی به زبان فارسی از حدود یک سال قبل، پیش از تصویب این طرح جهانی در ایران امکان پذیر شد. بر اساس این قابلیت می توان علاوه بر ثبت دامنه با الفبای لاتین به شکلiran.com، دامنه اینترنتی را به شکل com.ایران هم ثبت کرد و به آن دسترسی داشت. این قابلیت به سبب دشواری های استفاده از آن هنوز در ایران فراگیر نشده و اغلب کاربران اینترنتی حتی از وجود آن بی اطلاع هستند. از جمله این دشواری ها، تفاوت زبان های فارسی و لاتین در شروع نوشتار از چپ و راست است که با توجه به سیستم عامل های لاتین موجود در ایران، کاربر را برای وارد کردن آدرس فارسی دچار مشکل می کند. امکان ثبت دامنه به زبان فارسی بخشی از پروژه جهانی ثبت دامنه به زبان های محلی است که هم اکنون امکان آن به صورت گسترده و بین المللی فراهم شده است.

دکتر سیاوش شهشهانی، رئیس واحد ثبت دامنه های اینترنتی .ir و پسوند .ایران در پژوهشگاه دانش های بنیادی توضیح داد: «پروتکل آدرس دهی دامنه ها در اینترنت از ابتدا براساس الفبای لاتین به خصوص بخش آسکی(ASCII) طراحی شده است. یعنی فقط ۲۶ حرف الفبای لاتین به علاوه ده رقم و خط تیره در سیستم آدرس دهی پذیرفته می شود. اما از زمانی احساس شد که خوب است آدرس دهی با خطوط محلی هم امکان پذیر شود. این دیدگاه از دو جنبه اهمیت داشت و به همین خاطر مطرح شد. یک مساله این بود که در زبان های لاتین هم از علایم و نشانه های دیگری استفاده می شود که در آسکی نیست. مساله دیگر زبان هایی بودند که الفبای آنها کاملا با لاتین متفاوت است. مساله دوم از آنجا اهمیت دارد که در خیلی از کشورها سیستم عاملی که به کار می رود بر اساس الفبای محلی است. در اکثر کشورهای عربی یا چین و ژاپن وقتی کاربر کامپیوتر را روشن می کند اگر سیستم مثلا عاملش ویندوز است، این ویندوز رسمی و به زبان محلی است. اما از آن جا که ایران با آمریکا روابط اقتصادی ندارد و تحریم است، مایکروسافت نسخه رسمی فارسی ارائه نمی کند. نسخه های مختلفی از ویندوز در داخل کشور استفاده می شود ولی هیچ کدام رسمی نیستند. بنابراین چون ما از سیستم عامل رسمی استفاده نمی کنیم، چندان هم احساس نیاز نمی کنیم. اما در بسیاری از کشورها که همه کارشان بر اساس خط محلی است، قضیه متفاوت است. مثلا کسی که در چین با ویندوزی کار می کند که به خط چینی است، برای هر دفعه نوشتن آدرس اینترنتی باید زبان سیستم عاملش را به لاتین تغییر دهد و بعد دوباره زبان را به چینی برگرداند».

به طور کلی شهشهانی بر این باور است که تصویب قانون جدید سازمان آیکان تاثیری چندانی روی نام دامنه های ایرانی نخواهد داشت. زیرا تا قبل از این نیز از این نوع دامنه ها استفاده می شد، اما برای این که مشکلی در سیستم به وجود نیاید، در انتهای هر آدرس یک .irبه صورت نامرئی قرار می گرفت. اما در حال حاضر با طرح جدیدی که آیکان تصویب کرده، تمام دات ایران ها به صورت مستقل ثبت شده و در انتهای آن دیگر .ir نامرئی قرار نمی گیرد.

شهشهانی در ادامه گفت: «مسیر ثبت این نوع از دامنه ها هم می تواند مانند گذشته باشد و تغییر نکند. در واقع از نظر ثبت هیچ تغییری صورت نمی گیرد و تنها تغییر در انتهای آدرس است که دیگر نیازی به استفاده از .ir نامرئی نیست».

شاید این گونه به نظر برسد که با تصویب این طرح، هر فردی، هر نام دامنه ای را که بخواهد می تواند به ثبت برساند یا اگر نام دامنه ای به لاتین است، می تواند همان را نیز به غیرلاتین ثبت کند. اما علیرضا کاشیان کارشناس فناوری اطلاعات بر این باور است که هر فردی، خواهان هر نام دامنه ای باشد، باید آن را ثبت کند و اگر برای ثبت لاتین آن سالانه ۱۰۰ دلار پرداخت می کرده، باید برای ثبت غیرلاتین آن هم هزینه ای پرداخت کند. به عقیده وی، با تصویب طرح جدید سازمان آیکان شرایط به گونه ای نخواهد بود که هر آدرسی به صورت اتوماتیک ثبت شود، زیرا این طرح یک بازار جدید به وجود می آورد که درآمد آیکان را نیز افزایش می دهد.

کاشیان در این خصوص می افزاید: «پیش از این آیکان در زمینه ثبت نام دامنه ها منافعی نداشت و در واقع فعالیتش مانند سازمان تنظیم مقررات ایران، محدود به تصویب قوانین مربوط به این حوزه بود. اما از سال ۲۰۰۶ به بعد آیکان با شرکت های ثبت کننده وارد تعامل شد و اعلام کرد که چون این سازمان در این حوزه هزینه هایی را متقبل می شود، بنابراین باید در مقابل هر ثبت دامنه مبلغی را دریافت کند که این مبلغ چیزی در حدود ۲۵ سنت آمریکا تعیین شده است. حال با انجام کمی محاسبات ریاضی می توان فهمید که دریافت هر ۲۵ سنت درآمد میلیارد دلاری را نصیب آیکان خواهد کرد».

در کنار آزادسازی صورت گرفته در حوزه ثبت نام دامنه های اینترنتی، برخی بر این باورند که این اتفاق ممکن است در نگاه اول جالب به نظر برسد یا نام دامنه های متنوعی را در اختیار کاربران قرار دهد، اما تصویب این طرح باعث ایجاد نوعی هرج و مرج و سردرگمی کاربران می شود. کاشیان با تایید این نظر می گوید: «در حال حاضر واکنش ها نسبت به تصویب این طرح به دو دسته تقسیم می شوند. عده ای این اتفاق را برای کاربران مفید می دانند و معتقدند که کاربران از انتخاب نام دامنه های خود لذت می برند. از طرف دیگر برخی معتقدند این رنگارنگی در انتخاب نام دامنه، چیزی جز سردرگمی کاربران و شکسته شدن بازار را در پی نخواهد داشت».

در واقع دسته دوم بر این باورند که با تصویب این طرح بازار اینترنت از یکپارچگی خود خارج می شود و مردم نمی دانند برای مراجعه به آدرس اینترنتی یک بانک به آدرس لاتین آن؛ یعنی .ir یا .com مراجعه کنند یا آدرس غیرلاتین آن را انتخاب کنند.

در مقابل این اظهارات، شهشهانی بر این باور است که تصویب این طرح به هیچ وجه باعث ایجاد هرج و مرج نمی شود. او معتقد است که این طرح نه تنها هرج و مرجی به وجود نمی آورد؛ بلکه امکانات بیشتری را نیز در اختیار کاربران قرار می دهد. به عنوان مثال، از این پس می توان به جای استفاده از پسوند اینترنتی .com که نشان دهنده یک دامنه تجاری است، از نام دامنه دات شرکت استفاده کرد یا سایت های حوزه ورزش را با نام دامنه ای مثل دات ورزش مشخص کرد. در واقع این طرح نوعی تقسیم بندی منظم را به وجود خواهد آورد. علاوه بر این، ثبت نام دامنه های غیرلاتین به سادگی هم صورت نخواهد گرفت و برای ثبت آن باید مبلغی حدود ۱۸۵ هزار دلار هزینه پرداخت شود. به گفته شهشهانی، هر کشوری در ابتدا و در مراحل اولیه ثبت، باید نام دامنه های غیرلاتین باید پسوندی را انتخاب کند که آن طور که پیش بینی می شود این پسوند پیشنهادی برای ایران در ابتدا دات ایران خواهد بود.

از آنجا که ایران تنها فارسی زبان در بخش ثبت نام دامنه های غیرلاتین نیست، عده ای گمان می کنند که ممکن است در این زمینه مشکلاتی به وجود آید و نام دامنه هایی به فارسی ثبت شود که خلاف شئونات ایران است. در همین زمینه رحمتی، رئیس سازمان نظام صنفی کشور در نشستی اعلام کرد که برای جلوگیری از این اتقاق به آیکان پیشنهاد شده که زمینه تعامل و نظارت ایران در ثبت نام دامین های فارسی فراهم شود؛ که این پیشنهاد نیز مورد پذیرش این سازمان قرار گرفته است. به گفته وی، با تصویب این پیشنهاد زمینه تعامل در زمینه ثبت دامین های فارسی در سازمان آیکان فراهم خواهد شد.

اما شهشهانی در خصوص اظهارات رحمتی بیان می کند که به این شکل هم نخواهد بود که آیکان نام دامنه ای به خط فارسی را قبل از ثبت به شخص حقیقی یا حقوقی ندهد تا با ایران چک کند. وی می افزاید: «برای جلوگیری از به وجود آمدن چنین مشکلاتی آیکان قبل از ثبت رسمی هر نام دامنه، آن نام دامنه را در مدت کوتاهی معرفی می کند تا اگر کسی نسبت به آن اعتراضی داشت مطرح کند. به عنوان مثال اگر قرار باشد دامنه ای با عنوان «خلیج عربی» به ثبت برسد آیکان قبل از ثبت، آن را در سازمان اعلام می کند تا اگر کشوری نسبت به آن اعتراض داشت، مطرح کند.

در این زمینه ایران می تواند اعتراض خود را در کمیته مشورتی آیکان مطرح کند و از آنجا که این شکایت خلاف اصول یک دولت است، قطعا بررسی می شود». به گفته وی، در زمینه های مختلف ثبت دامنه ها هر شکایت مشروعی که مطرح شود آیکان آن را بررسی می کند. در زمینه خط فارسی هم این امکان وجود ندارد که این سازمان قبل از ثبت هر دامنه ای به خط فارسی آن را با ایران چک کند، چرا که در حال حاضر علاوه بر ایران حروف عربی، کردی، پشتو، اردو و... نیز به فارسی نوشته می شوند و نمی توان انتظار داشت که آیکان برای ثبت هر نام دامنه فارسی آن را با ایران چک کند.

نویسنده: میثم لطفی

ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات ( www.infoage.ir )

www.pcdoc.blogsky.com